Reel Ekonomi programı bu hafta Avrupa Birliği'ne, avro bölgesindeki düşük enflasyona ve sıcak para sıkıntısına odaklanıyor. Düşük enflasyon iyidir ancak uzun vadede ekonomiyi sıkıntıya sokabilir. Ayrıca özellikle Yunanistan, Bulgaristan, Güney Kıbrıs, Macaristan, Slovakya, Hırvatistan ve Portekiz'de yaşanan sıcak para sıkıntısı da bu ekonomileri zora soktu. Tüm bu konuları Avrupa Merkez Bankası'nın mali işler sorumlusu ve yöneticisi Peter Praet ile görüştük.
Real Ekonomi Maithreyi Seetharaman'ın sunumuyla Euronews ekranlarında…
Avro Bölgesi gibi ekonomilerde fiyatlar uzun süre aynı kalıyor. Bu durumu kısaca açıklayalım.
Ekonomi büyüyor, hareketleniyor ve ithalat oranı artıyor. Bu artış ve azalış yaklaşık %2 civarındadır. Daha statik bir yapıya sahiptir. Bu hızın aşılması durumunda kontrol edilemez hale gelebilir.
Ekonomi yavaşladığında fiyatlar aynı kalıyor. Para akışı azaldığında düşüş meydana gelir. Para sıkıntısının tam olarak ne olduğuna kısaca bir göz atalım.
Bir zamanlar bu dükkanda kek satan Steve adında bir çocuk varmış. Bu iş için çok sayıda çalışanı ve büyük miktarda süt, yumurta ve un tedariki vardı. O gün geldi ve Steve'in satışları düştü. İndirim yaptı ama satışlar artmadı. Müşteriler fiyatların daha da düşmesini bekliyordu. Steve para kazanamadığı için malzeme satın aldığı yerlere siparişleri ertelemelerini tavsiye etti. Bu nedenle malzemenin satıcıları da Steve'in satın alabilmesi için fiyatı düşürdüler. Ancak müşterileri gibi Steve de satın alınan malzeme fiyatlarının daha da düşmesini bekliyordu.
Steve'e malzeme satanlar da fiyatlar düşene kadar alımlarını dondurdular. Kimse ne alıyor ne de satıyordu. Bu nedenle her alanda kâr oranları giderek düştü ve şirketler işçi çıkarmak zorunda kaldı. İş ve para sıkıntısı vardı. Kimse Steve'in keklerini satın almadı. Herkesin işi durmuştu. Bu nedenle ekonomide sıcak para sıkıntısı yaşandı.
Yunanistan, Bulgaristan, Güney Kıbrıs, Macaristan, Slovakya, Hırvatistan ve Portekiz… Bütün bu ülkelerde sıcak para sıkıntısı yaşanıyor. Diğer euro bölgesi ülkelerinde de enflasyon düşük.
''Avrupa Birliği'nin en fakir ülkesi olan Bulgaristan'da son 12 ayda fiyatlarda düşüş yaşandı. “Alışveriş yapanlar için bayram zamanı… Ancak insanlar pek alışveriş yapmıyor ve bazı istenmeyen sonuçlar ortaya çıkıyor.”
Fiyatların düşmesi çalışma hayatında kârın azaldığını gösterir. Bu nedenle ülkenin gayri safi milli hasılası da düşüyor, ücretler düşüyor ve işten çıkarmalar yaşanıyor. Ürünler iyi ve kaliteli olsa bile kimse satın almak istemiyor.
Modern Ticaret Derneği Direktörü Jordan Mateev: ''Bu, Bulgaristan tarihinde ilk kez oluyor. Yüksek enflasyonu ve istikrarlı fiyatları da gördük… Ancak ilk defa sıcak para sıkıntısı yaşıyoruz. “Belki de insanların bu duruma karşı duyarsız kalmasının nedeni budur.”
Para sıkıntısına neden olan faktörlerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu durumun borçlu ülkeleri ve aileleri olumsuz etkileyecek bir kısır döngüyü tetikleyeceğini bilmeliyiz.
Bu köşedeki mağaza fiyatlarını biraz düşürdü ama müşteriler artık eskisi kadar talepkar değil. Ancak görüldüğü gibi tedarikçiler, gelecekteki gelirlerinin daha da azalmasın diye düşük fiyatlar sunuyor.
Şimdi röportaj Avrupa Merkez Bankası yöneticisi Peter Praet ile başlıyor:
Maithreyi Seetharaman, euronews: ''Tamam, şimdi rakamlardan bahsedelim. Avro Bölgesi'nde bu yılın nisan ayında enflasyon beklentisi geçen yılın altında kaldı. Düşük enflasyon Avrupa Birliği'nde yaygın bir durumdur.
Peter Praet, Avrupa Merkez Bankası'nın mali işler sorumlusu ve yöneticisi. Temmuz ayında bu konuyla ilgili alınan kararlar hakkında bizi bilgilendirecek. Vatandaş olarak hangi konulara dikkat etmemiz gerektiğini oturup konuşacağız” dedi.
Avrupa Merkez Bankası Direktörü Peter Praet: ''Talep çok düşük çünkü birçok aile, şirket ve ülke borçlu durumda, bu da tedarik edilen mallardan daha az tüketim anlamına geliyor. Bu nedenle fiyatlar üzerinde güçlü bir baskı hissediyoruz ve bu bizim için yeni bir durum. Yaşadığımız süreç ve bağlam ekonomiyi gevşetiyor ve daha çok yapısal fiyat durumuyla bağlantılı. Mevcut yapıya bağlı bir para politikası izliyoruz. “Bu politikada faizler sıfıra yakın ama aynı zamanda farklı koşullar da sağlıyor.”
euronews: Maithreyi Seetharaman: “Avrupa Merkez Bankası şu anda tam olarak ne planlıyor?”
Avrupa Merkez Bankası Başkanı Peter Praet: ''Bildiğiniz gibi bu faizlerde bizim de payımız var. Faiz oranları düşük kalacak. Amerika'da ekonominin normale dönmeye başlamasıyla birlikte faiz oranları sadece kısa vadeli kredilerde değil, uzun vadeli kredilerde de arttı. Ama faiz oranlarını Amerika'dan ayrı tutmalıyız. Bu da maliye politikamıza devam edeceğimiz anlamına geliyor.
Daha açık bir ifadeyle tespit ettiğimiz konulardan biri de küçük işletme kredilerine geçiş süreciydi. Bu yüzden bu konuya yeniyim.
Seçenek aradığımız doğrudur.”
euronews Maithreyi Seetharaman: ''Görüşme boyunca negatif faiz oranlarından bahsettik. “Kredi alımlarının daha da azalmasını mı bekliyorsunuz?”
Avrupa Merkez Bankası Başkanı Peter Praet: ''Kredi alımları çok düşük çünkü şu anda bu durumu çözebilecek bir ortam yok ve bankacılık sektörünün buna yönelik özel bir fonu yok. Bu sorun üzerinde çalışıyoruz. Ancak borç verme süreci, geçiş aşamasında başka soruları da beraberinde getiriyor.”
Maithreyi Seetharaman, euronews: ''Uzun ve orta vadede düşük enflasyon bekliyor musunuz?''
Avrupa Merkez Bankası Başkanı Peter Praet: ''Şu anda en büyük sorun kamuoyunda geleceğe yönelik iyi beklentiler yaratmak, ancak bunu birçok ülkede görmüyoruz. Daha önce de söylediğim gibi şu anda yaptığımız şey olumlu finansal durumlar yaratmak. “Bu sayede şirketler yatırım yapmaya karar verdiklerinde sorun yaşamayacaklar.”
Alışveriş yaptığımızda fiyatların yüksek olmasından yakınıyoruz ama mağazalar indirim yaptığında fiyatların daha da düşmesini bekliyoruz. Ekonomistler, Japonya'nın yaşadığı 20 yıllık ekonomik durgunluktan korktuğumuz için şu anda bu durumla baş edemeyeceğimizi savunuyor.
Davranışlarımız likit varlıkları azaltıyor ve yükselen faiz oranları bizi Avrupa Merkez Bankası ve diğer kurumlarla aramıza sokuyor. Giovanni Magi bu konuyu derinlemesine inceledi.
Avrupalılar sadece yüksek enflasyonun kötü olmadığını, aynı zamanda düşük enflasyonun da kötü olduğunu yeni öğreniyorlar. Özellikle para sıkıntısının kamu borcu ve işsizlik üzerinde yıkıcı etkileri var ve euronun dolar karşısındaki istikrarı da ayrı bir sorun.
Mariana Mazzucato, Essex Üniversitesi, Kalkınma Ekonomisi Bölümü, Prof. Dr.: ''Enflasyonun yüzde 4-5 seviyesinde olması ekonominin büyüdüğünü gösteriyor. Uzun vadede istikrarlı bir büyüme sağlayamazsanız sıcak para sıkıntısıyla karşı karşıya kalırsınız. “Şirket gibi hareket eden hükümetler paralel hareket ettiği sürece para sıkıntısı riskinin devam edeceğini düşünüyorum.”
Bu krizden ve enflasyondan en çok etkilenen ülkeler İspanya, İrlanda, Yunanistan ve Avrupa ekonomisinin lokomotifi Almanya oldu. Fiyatlardaki düşüş yurt içi talebi ve yatırım oranlarını düşürdü.
Rekabet gücünü yeniden sağlamak için ulusal ekonomilerin ücretleri ayarlaması gerekiyor. Burada enflasyon sonrası işçi ücret oranlarını görüyorsunuz. Fiyatlar düşmesine rağmen satın alma gücü de düştü ve ödenmesi gereken gerçek borç miktarı giderek arttı.
Aslında sermaye sıkıntısı riskini azaltacak başka bir seçenek de yok. Peki güçlü ekonomilerde de durum aynı mı? Bazı uzmanlara göre farklı politikaların alanları var.
Pew Araştırma Merkezi Direktörü Bruce Stokes: ''Anketimize göre tarih boyunca enflasyondan en çok korkan ülke olan ve 1920'li yıllarda aşırı yüksek enflasyonla mücadele eden Almanya, aslında enflasyondan en az korkan ülke. bu durum. “Para politikasında hala manevra alanı var.”
Avrupa için korkulan senaryo aslında Japonya'nın içinde bulunduğu senaryonun aynısı. Bu Uzak Doğu ülkesi 20 yıllık mali çıkmazdan yeni yeni çıkıyor.
Japon hükümetinin ekonomi uzmanı William H. Saito: ''Birçok benzerlik var. Son yıllarda karşılaşılan en büyük sorunlardan biri de azalan ve yaşlanan nüfustur. Durum bu noktaya ulaştığında tüm hipotezler altüst olur. Yaşlılar sabit gelirlerinin devam etmesini istiyor. “Doğru ya da yanlış ama yaşlı bir insan için paranın az olması iyi bir şeydir.”
Bu tür senaryolardan kaçınmak için sadece yaşlıların değil genç nesillerin de ihtiyaçlarının dikkate alınması gerekmektedir.
Maithreyi Seetharaman, euronews: ''Şu anda Japonya ile Avrupa arasındaki benzerlikleri görebiliyor musunuz?''
Avrupa Merkez Bankası Direktörü Peter Praet: ''Japonya'daki durumdan en büyük fark bankacılık sektörünü hedef almamızdı. “Ayrıca krizin başlangıcından bu yana maliye politikalarına verilen tepki çok aşırı oldu ve bu şu anda Japonya'da yaşanan durumla aynı değil.”
euronews: Maithreyi Seetharaman: “Avrupa Merkez Bankası'nın kısıtlamaları daha iyisini yapmanızı engelliyor mu?”
Avrupa Merkez Bankası Başkanı Peter Praet: ''Hayır, bunu söylemek doğru olmaz. Euro Bölgesi'ne kriz anında küçük bir mali yönetim kurumuyla girdik. Amerika'da böyle bir fırsat yok. Genel olarak daha esnek bir işgücü piyasası bulunmaktadır. Artık bu durumdan çıkmaya çalışacağız. Ama bu zaten oldu. Sıcak para sıkıntısı çekmediğimiz doğru. Bizi endişelendiren düşük enflasyon ve yavaş büyüme sürecinden geçiyoruz. “Sebebini tespit edip gerekli tedbirleri alacağız”
Maithreyi Seetharaman, euronews: ''Bay Praet, zaman ayırdığınız için çok teşekkür ederim.''
Avrupa Merkez Bankası Başkanı Peter Praet: ''Teşekkür ederim.''